💶 Weg met die klimaatbelastingen!

Een nieuwsbrief over ondergewaardeerde ideeën

Vandaag ga ik iets beweren waarvan ik nooit had gedacht dat ik het zou opschrijven: ik denk dat we géén belasting moeten heffen op dingen die slecht zijn voor het klimaat.

Waarom dan niet?

Psychologie.

Technologie is het probleem niet: ik ben optimistisch over de mogelijkheden om klimaatverandering op te lossen. Er is geen enkele natuurwet die ons verbiedt economische groei te realiseren én natuur te herstellen én de concentratie van koolstofdioxide in de atmosfeer terug te brengen naar een veilig niveau. Alleen al de zon overlaadt de aarde met genoeg schone energie om de hele wereldbevolking in belachelijke welvaart te laten baden.

Waar het ingewikkeld wordt, is hoe we de wereld naar deze veilige duurzame haven in de toekomst loodsen.

Hoe zorgen we ervoor dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders klimaatbeleid gaat zien als iets dat hun leven gaat verbeteren in plaats van offers zal vergen?

In één woord: leiderschap.

Klimaatbelastingen, nu ff niet. Foto door Lena Balk op Unsplash

Solidariteit in plaats van heffingen

Dé klimaatmaatregel waar ik als CO2-nerd altijd enthousiast over ben geweest is het verhogen van belastingen op dingen die slecht zijn voor het klimaat. Een vleestaks, een vliegtaks, een ODE-taks op elektriciteit, een dieseltaks en een gastaks — als slechte dingen duurder worden kiezen mensen vanzelf het goede. Logisch.

Toch ben ik nu van mening veranderd.

Belasting heffen op dingen die schadelijk zijn voor het klimaat is economisch gezien optimaal, maar getuigt in deze tijd van toenemende ongelijkheid van slecht leiderschap.

Het vertelt namelijk twee dingen aan mensen: 1) dat klimaatbeleid alles duurder gaat maken en 2) dat dit afgewenteld gaat worden op de minst vermogenden. Ga maar na: klimaattaksen werken regressief: hoe lager je inkomen, hoe harder je ze voelt. En er aan ontsnappen is lastig. Want de meeste maatregelen die juist wél zichtbaar gesubsidieerd worden - elektrische auto’s, warmtepompen, huisrenovaties - zijn het makkelijkst beschikbaar voor de rijksten.

(De uitzondering hier op zijn klimaatbelastingen op bedrijven zoals onlangs voorgesteld door de Ex’tax stichting. Bedrijven hebben namelijk veel meer mogelijkheden om te innoveren en efficiënter te worden.)

Zo ondermijnen klimaatheffingen dus de geloofwaardigheid van de omschakeling naar een duurzame economie.

Geen wonder dat de gele hesjes in Frankrijk in opstand kwamen juist tegen de verhoging van accijnzen op brandstof: als je net genoeg verdient om rond te komen raken dit soort belastingen je het hardst. En de meeste mensen kunnen niet zomaar even een elektrische auto kopen.

En logisch dat er dan politieke partijen opstaan die roepen dat klimaatverandering niet bestaat.

Hoe moet het dan wel?

Hierbij drie regels voor progressief klimaatbeleid in tijden van ongelijkheid:

1. Voer extreem progressief klimaatbeleid. In plaats van het duurder maken van dingen die slecht zijn voor het klimaat moeten klimaatmaatregelen gefinancierd worden uit belastinggeld (dat regressief wordt geïnd). We zouden hier marketingtechnisch nóg een schepje bovenop kunnen doen in deze tijd waarin het de rijkste Nederlanders voor de wind gaat - stijgende huizenprijzen, stijgende beurskoersen - door een ‘klimaatvermogensbelasting’ op de rijkste ~10% vermogende Nederlanders te heffen.

2. Overheid, doe waar je goed in bent en financier grootschalig fundamenteel onderzoek. De overheid moet in deze vroege fase van de transitie geen ‘verbodsmachine’ zijn maar juist een ‘innovatiefabriek’ om fundamenteel onderzoek te financieren dat de markt niet kán oppakken. Zoals fundamenteel onderzoek naar het opschalen van gecultiveerd vlees en fermentatie. Wedden dat dit over dertig jaar tot een belachelijke hoeveelheid spinoffs leidt?

3. Hef klimaatbelasting die burgers raken pas als er een alternatief is. Voer klimaattaksen en verboden die burgers direct raken pas later in de transitie in - namelijk als er goede alternatieven zijn (zoals gecultiveerd vlees en elektrische auto’s) betaalbaar zijn geworden. Zie het als een sluitstuk van innovatie om de laatste achterblijvers over de streep te krijgen.

Klimaatbeleid zal sociaal zijn, of het zal niet zijn.