“Voor mij was het van begin af aan duidelijk: als ze het over Marokkanen hebben, dan hebben ze het over mij.”
Aldus Arnon Grunberg in zijn voordracht op 4 mei. Als je ‘m nog niet gezien heb, raad ik je aan dit alsnog te doen. Grunberg laat overtuigend zien dat de Holocaust begon met giftige woorden over Joden. En hij constateerde dat diezelfde giftige woorden nu dagelijks over ‘Marokkanen’ worden uitgestort. Vervang maar eens ‘Marokkanen’ door ‘Joden’ en je snapt het wel. Conclusie van Grunberg: een meerderheid draagt altijd een verantwoordelijkheid als ze spreekt over een minderheid.
We hebben een ideaal nodig
Grunberg’s oplossing was terughoudendheid van politici en pers als het gaat over het aanvallen van minderheden en daar ben ik het volledig mee eens. Maar we hebben ook een positieve formulering nodig - een ideaalbeeld van Nederland - waardoor we zin krijgen in de toekomst. Voor mij is dit ideaalbeeld méér nationalisme. Het is jammer dat nationalisme vandaag geassocieerd wordt met mensen die losgaan op minderheden, want voor mij betekent écht nationalisme namelijk dat iedereen met een Nederlands paspoort gelijk behandeld wordt.
Waarschuwing vooraf: niets dat ik hieronder ga schrijven is nieuw. Sterker nog, het komt grotendeels uit het boek Nederland mijn Vaderland, het beste boek over de Nederlandse integratiegeschiedenis dat ik tot dusver gelezen heb. Het is geschreven door historicus en ex-kamerlid Zihni Özdil en je kan het hier kopen.
Foto door Remy Ludo Gieling op Unsplash
Losgaan op een minderheid is niet nationalistisch maar tribaal.
Stel: je vindt dat een minderheid niet goed geïntegreerd is in Nederland. Dan kun je iedere gelegenheid aangrijpen om die groep te kleineren, te vernederen en als zondebok aan te wijzen. Je zondert de groep af en benadrukt dat ze niet echt Nederlander zijn maar een aparte identiteit hebben. Dit alles leidt tot tribalisme - het ontstaan van meerdere ‘stammen’ in Nederland. Dit is het tegenovergestelde van nationalisme waarin iedereen juist in gelijke mate Nederlanders is. Ik noem hier twee voorbeelden van tribalisme uit de praktijk:
Mensen met een Nederlands paspoort ‘Marokkaan’ noemen. Ik snap nog wel dat je op straat spreekt over ‘Marokkanen’. Maar politici en publicisten moeten beter weten. Er wordt nog steeds gesproken over ‘Marokkanen’ terwijl bedoeld wordt: Nederlanders die ouders of grootouders hebben die in Marokko geboren zijn. Dat is in het beste geval gewoon slordig taalgebruik en dat stoort me. Als je niet uitgaat van slordigheid maar van opzet is het nog veel kwalijker: als je blijft benadrukken dat iemand een Marokkaan is in plaats van een Nederlander, vertel je eigenlijk dat deze Nederlanders, wat ze ook zullen bereiken in hun leven, er nooit echt bij zullen horen.
Het blijven herhalen dat er een ‘Marokkanenprobleem’ is. Een hele groep in een kwaad verantwoordelijk houden voor het gedrag van individuen is gewoon niet OK. Dat is een dermate simpele morele kwestie dat je dit zelfs aan een kind kan uitleggen. Helemaal kwalijk wordt het als deze groep een minderheid is. Wat politici als Baudet en Wilders zich niet lijken te beseffen is hoe fundamenteel anders het is om negatief te zijn over een groep als je onderdeel uitmaakt van een meerderheid. Het is makkelijk om als supporter van FC Den Bosch een racistisch spreekkoor aan te heffen als het aantal mensen met een donkere huidskleur op de tribune en op het veld in de minderheid zijn. Maar de kans is klein dat je een FC Den Bosch supporter tijdens een kickboksgala racistische leuzen hoort roepen.
Echt nationalisme omarmt iedereen
Gelukkig is er een betere vorm van nationalisme beschikbaar. Een nationalisme waarbij iedereen met een Nederlands paspoort volwaardig Nederlander is - punt uit, einde discussie. Welke kleur je ook hebt en met welk accent je ook spreekt. En dat betekent dus dat we er tijd en energie in gaan steken om te zorgen dat niemand buiten de boot valt. We gaan dus niet meer een groep affakkelen maar er tijd, energie én oprechte liefde in steken zodat iedereen volledig Nederlander wordt. Dat betekent dat we het niet meer hebben over Marokkanen maar gewoon over Nederlanders. Dat betekent dat er fantastisch onderwijs georganiseerd wordt, juist ook in de moeilijkste wijken, zodat iedereen in gelijke mate vooruit kan komen in Nederland. En dat er een deltaplan komt om kansongelijkheid weg te werken. Dat zou me nog trotser maken op Nederland.
Met dank aan Maarten Gehem en mijn vrouw Renée voor het meelezen en suggesties geven. Meer lezen over dit onderwerp? Renée deelde op de valreep nog dit interessante artikel.